Dopalacze (ang. smarts, legal highs, boosters) – wspólna nazwa dla grupy różnych substancji lub ich mieszanek, posiadających działanie psychoaktywne, a nie widniejących na liście substancji kontrolowanych przez przepisy o przeciwdziałaniu narkomanii. Ich sprzedaży można dokonać w przeznaczonych do tego celu sklepach (tzw. smart shopach, których nazwa odnosi się do rzekomo małego oddziaływania tych substancji; smart drugs). Sklepy te oferują różnorodne produkty: poza środkami o charakterze naturalnym (zioła, mieszanki ziołowe) i syntetycznym (party pills) można nabyć w nich także literaturę o tematyce związanej z narkotykami oraz akcesoria służące do ich stosowania (fajki, fifki, fajki wodne).
Pierwsze smart shopy (czasem nazywane funshopami; fun – (ang.) zabawa, shop – sklep) pojawiły się w Polsce w roku 2008. Środki znajdujące się w ich ofercie mają różnorakie działanie: od stymulujących i relaksujących, przez psychodeliczne i halucynogenne. Wyróżnia się dwie grupy dopalaczy:
- syntetyczne (wyprodukowane w laboratorium z syntetycznych prekursorów) – należą do nich TFMPP, BZP, JWH-018, mCPP
- naturalne (oparte na roślinach, grzybach, ziołach i ich mieszankach) – np. Szałwia wieszcza, Fly Agaric, Kratom, Lion i wiele innych
Produkty kolekcjonerskie
Dopalacze są według statusu substancjami przebadanymi, bezpiecznymi i legalnymi. Jednak każdy produkt jest opisany jako nie nadający się do spożycia przez ludzi. Sklepowe oferty są adresowane do kolekcjonerów. Co ciekawe, pomimo tych informacji opakowania zawierają dawkowanie, skład i przeciwwskazania dotyczące przyjmowania zawartych substancji.
Konsekwencje działania
Jako substancje oddziałujące bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy, konsekwencje są bardzo poważne. Począwszy od bóli brzucha, nudności, wymiotów, kołatań serca, stanów lękowych, bezsenności, braku apetytu, urojenia, zmian nastroju, bóli głowy; przez drgawki, padaczkę, problemy z oddychaniem, wyłączenie świadomości, brak samokontroli, podwyższenie temperatury ciała do 40°, zaniki pamięci, depresje, a przy dużych dawkach trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego i śmierć (szczególnie przy mieszaniu ich z alkoholem).
Dopalacze mogą być substancjami uzależniającymi. Po przyjęciu do organizmu substancji typu Spice (Spice Gold, Spice Diamond) następują efekty bardzo podobne do tych, które są charakterystyczne po stosowaniu konopi, np. marihuany czy haszyszu. Występują zmiany nastroju i samopoczucia, euforia, błogostan, halucynacje, apatia i urojenia; czasem występuje także depresja.
Następuje wzrost ciśnienia krwi, tachykardia, przekrwienie gałek ocznych, zaburzenia koordynacji ruchowej, zawroty głowy, zaburzenia uwagi, wysuszenia śluzówek. Jak dotychczas, mało wiadomo na temat metabolizmu ww. związków, niewiele jest też prac naukowych dotyczących ich wpływu na ludzi. Niektóre z metabolitów mogą być toksyczne albo aktywne farmakologicznie. Ze względu na to, że zawartość tych substancji w mieszankach ziołowych jest zmienna, może dochodzić do przypadków przedawkowania prowadzących do zatruć, które miały miejsce i kończyły się hospitalizacjami. Mogą wystąpić komplikacje psychiatryczne u pacjentów z niestabilną psychiką (badania Polskiej Akademii Nauk, 2008).
Konsekwencje duchowe
Korzystanie z używek szkodzących własnemu organizmowi jest grzechem piątego przykazania (Nie zabijaj). Jednak dopalacze mają także znacznie szersze podłoże duchowe. Traktowane jako używki narkotyczne słabszego działania (smart drugs) są wyraźnie sprzeczne z nauką Kościoła Katolickiego:
Nielegalna produkcja i przemyt narkotyków są działaniami gorszącymi; stanowią one bezpośredni współudział w działaniach głęboko sprzecznych z prawem moralnym, ponieważ skłaniają do nich. (KKK 2291).
Dopalacze są także często łączone z praktykami okultystycznymi. Za ich pomocą osoby próbują wejść w stan transu i głębokiej relaksacji, a także wejść w głębszą medytację (joga, medytacja transcendentalna).
Część dopalaczy zawiera bezpośrednie odniesienia do szatana. Jeden z nich, opisany nazwą “Lucifer” zawiera następującą charakterystykę: Diaaaabelsko dobry produkt. Następca legendarnego Diablo, który zachwyci Cię, jak nic dotąd. Pozwól zabrać się w podróż z której wrócisz odmieniony. Doznasz objawienia i zobaczysz, że wiele rzeczy wygląda zupełnie inaczej niż w rzeczywistości. Inny, kryjący się pod nazwą “Diablo BZP Free” jest charakteryzowany w ten sposób: Diablo – uważaj na ognie piekielne i jeśli jesteś gotów podpisz cyrograf z diabłem! Który z Was okaże się silniejszy? Przyjmowanie takich dopalaczy może stać się klasyczną inicjacją okultystyczną, która wiąże człowieka z szatanem; może być także otwarciem na świat demoniczny i być powodem zniewolenia duchowego. Korzystanie z używek tego typu jest zatem sprzeczne z doktryną Kościoła nie tylko poprzez wyniszczanie własnego organizmu, ale także poprzez możliwość otwarcia się na świat okultyzmu. Z tego powodu dopalacze należy uznać za zagrożenie duchowe.